Nisan ayı, Birleşmiş Milletler tarafından bütün dünyada Otizm Farkındalık Ayı, 2 Nisan ise Otizm Farkındalık Günü olarak deklare edilmiştir.
Ülkemizde son yıllarda ivme kazanan yeni engelliler politikasının sonucu olarak, engelli bireylerin yaşam kalitesinin artırılması ve sorunlarının çözümüne yönelik çalışmalar sürdürülmektedir. Engellilerin toplumsal yaşamda karşılaştığı sorunlara yönelik temel hak ve hizmetlere ilişkin yasal düzenlemeler ihtiyaca göre gerçekleştirilmekle birlikte özellikle otizm spektrum bozukluğu (OSB) olan bireylere yönelik spesifik çalışmalar yapılması ihtiyacı ortaya çıkmıştır.
Bu nedenle, OSB’li bireye sahip ailelerin ve OSB’li bireylerin artan ihtiyaçlarını ve çeşitlenen taleplerini karşılamak ve yaşam kalitelerini artırmak, ailelere destek vermek, sistemli ve nitelikli bakım hizmetlerinin sunulabilmesini sağlamak için uygun politikaların geliştirilmesine yönelik “Otizm Spektrum Bozukluğu Ulusal Eylem Planı” hazırlanmıştır.
Söz konusu Ulusal Eylem Planı ile OSB’li bireylerin, erken çocukluk döneminden başlayarak yetişkinlik dönemindeki iş ve mesleki eğitim programları da dâhil olmak üzere yaşam boyu süren nitelikli bir özel eğitim hizmeti almaları, sağlık, istihdam ve toplumsal yaşamın tüm alanlarında ayrımcılığa uğramadan eşit şekilde yararlanmaları hedeflenmiştir.
Otizm spektrum bozukluğu (OSB); dünyada ve Türkiye’de artan yaygınlık oranlarıyla dikkat çeken ve her toplumda görülen özel bir gruptur. Zihinsel yetersizlikten sonra çocuklarda en sık rastlanan nöro-gelişimsel yetersizliktir. Buna ek olarak; akademik ve uygulamaya dönük çalışmaların diğer engel gruplarına göre daha geç tarihsel döneme rastladığı bir gruptur. Otizm spektrum bozukluğu; genel olarak belirtileri yaşamın ilk yıllarında ortaya çıkan ve yaşam boyu devam eden; etkileşim ve iletişim alanında belirgin gecikme, sapma ve kısıtlayıcı ilgi alanları ile kendini gösteren karmaşık gelişimsel bir bozukluk olarak tanımlanır.
Otizm spektrum bozukluğu, dünyada uzun bir dönem zihinsel engel ve/veya ruhsal-duygusal bozukluk kategorisinde değerlendirilmiş, 2013’te Amerika Birleşik Devletleri’nde geliştirilen DSM 5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM–5) tanı kriterine göre yaygın gelişimsel bozukluklar çatısı altında birleştirilerek tek bir otizm spektrum bozukluğu tanısı kullanılmaya başlanmıştır. ABD’de otizm spektrum bozukluğu görülme sıklığı tanının geliştirildiği ilk dönemde on binde bir iken ABD “Hastalıkları Kontrol Etme ve Önleme Merkezi”nin 2012 verilerine göre 88’de 1 olarak belirlenmiştir.
Günümüzde ise OSB’nin her 68 çocuktan birini etkilediği; erkek çocuklarında görülme sıklığının kız çocuklarından 4 kat daha fazla olduğu ancak genelde kız çocuklarında daha ağır seyrettiği belirtilmiştir. Otizmin nedeni; kesin olarak bilinmemekle birlikte biyolojik, genetik ve çevresel faktörlerin neden olduğu düşünülmektedir.
Pek çok otizmli birey göz teması kurmaz, sallanma, el çırpma ya da belli bir sesi sürekli çıkartma gibi tekrar eden davranışları vardır. Otizmli çocuklar genelde olması gerekenden geç konuşmaya başlarlar. Konuşmaya başlasalar dahi akıcı konuşamayabilirler. Otizmli çocuğun bakımının yorucu olması ve uzun saatler alması nedeniyle anne ve babalar kendilerine ve diğer çocuklarına zaman ayıramamakta, yapmak istedikleri çoğu şeyden vazgeçmektedirler.
Ebeveynler başta evlilik ve duygusal ilişkiler olmak üzere kişilerarası ilişkilerinde sorunlar yaşayabilmektedir. Çocuğun bakımı için gerekli olan fazla zaman, para, enerji gereksinimi ve bunların beraberinde getirdiği duygusal sıkıntılar ailelerin stres yaşamasına neden olmaktadır. Yalova Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü olarak Otizm Spektrum Bozukluğu tanısı almış, 73 yakın bireylerin ailelerine evde bakım ödemesi yapılmaktadır.
Otizmli bireye sahip ailelerin kendilerine vakit ayırabilmesi ve aynı zamanda otizmli bireylerin bağımsız yaşam becerisine destek sağlamak üzere gündüz bakım hizmet merkezleri hizmet vermeye başladı. Bu sayede Otizmli bireyler ve ailelerinin yaşam kalitelerini artırmak ve toplumsal yaşamın her alanında yer alabilmeleri hedeflenmektedir.
2 Nisan Dünya Otizm Farkındalık Gününde “Otizmin Farkındayız, Çözümde Bir Aradayız” sloganıyla bugünün otizm ve otizmli bireylerin toplumsal yaşama katılımı konusunda farkındalığı ve duyarlılığı arttırmasını temenni ediyorum.