Çocuk evi hizmeti, korunma altında bulunan çocukların daha küçük birimlerde bakımının sağlanması amacıyla her ilin sosyal, kültürel ve fiziksel yapısı, çocuk yetiştirmeye uygun bölgelerinde, tercihen il merkezinde, okullara ve hastanelere yakın apartman dairesi veya müstakil dairelerde verilen yatılı sosyal hizmet modelidir.

Çocuk evleri sitesi, korunma ihtiyacı olan çocukların bakımlarının sağlandığı aynı yerleşkede bulunan birden fazla ev tipi sosyal hizmet biriminden oluşan kuruluştur.

Çocuk evlerinde, arkadaşlık, komşuluk, mahalle gibi kavramlar ile toplumsal örf ve adetlerimizi, ahlak ve değerlerimizi yaşayarak toplumla iç içe yaşamın gereklerinin öğrenilmesi ve toplumsal hayata etkin katılımının sağlanarak kendine güvenen, geleceğe umutla bakabilen çocukların yetiştirilmesi amaçlanmaktadır.

Çocuk evleri sitesi hizmeti ile, çocukların aile modeline benzer bir ortamda yetiştirilerek temel güven duygusunun kazandırılması ve geliştirilmesi amaçlanmaktadır.

Çocuk evinde en fazla yedi çocuk kalmaktadır. Çocukların kardeş olması durumunda hizmeti aksatmayacak şekilde kapasite sınırı aranmaz.

Çocuk evleri sitesinde her bir evde en fazla on çocuğa kadar hizmet verilmektedir.

Çocuk evi ve çocuk evleri sitesinde 0-18 yaş grubu çocuklar ile korunma kararının devamını gerektiren şartları taşıyan gençlere hizmet verilmektedir.

Aynı evde/yaşam biriminde kalması uygun bulunan en küçük ve en büyük çocuk arasındaki yaş farkı en fazla 3 yaştır. Çocukların kardeş olması durumunda yaş farkı aranmamaktadır.

Çocuk evi hizmeti ilk olarak 2000 yılında Ankara ilinde başlamıştır. Uygulamadan alınan geri bildirimler sonucu çocuk evi hizmeti 2005 yılından itibaren yaygınlaşmaya başlamıştır.

Çocuk evleri sitesi hizmeti ilk olarak 1999 yılında yaşanan Marmara Depremi sonrasında Kocaeli ilinde başlamış olup Türk Alman Vakfı ile yapılan protokol ile ilk çocuk evleri sitesi 2002 yılında hizmete açılmıştır.

Çocuk evlerinin illerde planlanmasını, açılış ve işleyişine ilişkin her türlü işlem ile harcamaların yapılmasını, takibini, denetlenmesini, çocuk evine kabulü yapılacak çocukların belirlenmesi ve uyumuna yönelik çalışmalar ile çocuk evleri arasındaki koordinasyonu sağlamak amacıyla oluşturulan merkezlerdir.

Mesleki ve teknik orta öğretim kurumlarının çocuk gelişimi, bakım, sağlık hizmetleri, sosyal hizmet bölümlerinden mezun olanlar,

Herhangi bir ön lisans ya da lisans programı mezunu olanlardan pedagojik formasyon veya çocuk bakımı konusunda Millî Eğitim Bakanlığınca düzenlenen eğitimlerden sertifika alanlar,

Çocuk gelişimi ve eğitimi, sosyal hizmetler, aile ve tüketici bilimleri, ev ve kurum hizmetleri veya sosyal destek hizmetleri programları ve dengi ön lisans mezunu kişiler,

Psikolojik danışmanlık ve rehberlik, psikoloji, sosyoloji, çocuk gelişimi, öğretmenlik, aile ve tüketici bilimleri ve sosyal hizmet lisans programı mezunu kişiler, arasından seçilir.

Bakım personeli, yirmi iki yaşını doldurmuş olmalıdır. Bakım personeli, yemek hazırlama ve pişirme konusunda bilgi ve beceriye sahip olmalıdır. Bakım personeli bir evin sorumluluğunu üstlenebilecek, görevlerini yerine getirirken sorumluluklarını aksatmayacak olgunlukta ve yapıda olmalıdır.

Yapılan her türlü ayni ve şartlı nakdi bağışlar amacı doğrultusunda kullanılmak üzere kabul edilmektedir.

Yaş ve eğitim durumlarına göre harçlık verilmektedir.

Çocukların ailesi, yakınları veya gönüllü kişiler ile uygun görülecek diğer kişilere ne kadar süre ile izinli verileceği ve kimlerle görüştürüleceği, çocuk hakkında verilmiş koruyucu ve destekleyici tedbir kararı ile kişisel ilişki tesisi hakkında verilen mahkeme kararları göz önünde bulundurularak yapılacak sosyal inceleme doğrultusunda kuruluş koordinasyon komisyonu tarafından belirlenir.

Çocuklara psikososyal destek programını aksatmayacak şekilde bir yıl içinde fasılalı ya da fasılasız olarak altmış güne kadar izin verilebilir. Çocukların aile bağlarının güçlendirilmesi amacıyla, ihtiyaç duyulması halinde, bu süre otuz güne kadar uzatılabilir.  

Çocuğun izin süresinin bitiminde bulunduğu hizmet birimine getirilmemesi halinde, izinli verildiği kişiye yazılı tebligat yapılarak çocuğun derhal getirilmesi istenir. Getirilmeyen çocuk ve ailesi hakkında sosyal inceleme raporu hazırlanır. Bu raporda, bakım tedbiri veya korunma kararının kaldırılması uygun görülen çocuk hakkında ilgili mahkemeye başvurulur. Bakım tedbiri veya korunma kararını gerektiren koşullar ortadan kalkmamışsa gerekli mercilere başvurularak çocuğun birime teslimi veya dönüşü sağlanır.

Çocuk evi sorumlusu tarafından ilgili mercilere ve Çocuk Evleri Koordinasyon Merkezine bildirilir. Koordinasyon merkezi ilgili makamlara ve ailesine bilgi vermek suretiyle gerekli araştırmayı yapar. Aramaların 5 yıl boyunca sonuç vermemesi halinde ise, çocuğun korunma kararının kaldırılması yoluna gidilir. Bu süre içerisinde reşit olan çocuğun kaydı silinir.

Çocuk evleri 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu uyarınca Bakanlığımızca açılmakta olup Bakanlığımıza bağlı yürütülen bir hizmet modelidir. Gerçek ve tüzel kişiler sadece iş birliği protokolü kapsamında destek vermektedir.

İhtisaslaşma kavramı çocuk bakım kuruluşlarının, çocukların özel surette korunmaları amacıyla yaş ve cinsiyet durumları ile psikososyal ihtiyaçlarına ve ilk kabul işlemlerine yönelik yapılandırılması anlamına gelir.

İhtisaslaştırılmış çocuk evleri sitelerinde suça sürüklenen, suç mağduru olan, ergen gebe ve çocuk anneler, sokakta yaşayan/çalıştırılan, madde kullanımı tedavisi tamamlanan ve refakatsiz çocuklar hizmet almaktadır.

İhtisaslaştırılmış Çocuk Evleri Sitelerine kabulü yapılan her çocuğa danışmanları tarafından ilk 10 gün içinde bireysel ihtiyaç ve risk değerlendirme formuna BİRDEF denilmektedir.. Bu formla çocuğa uygulanacak psikososyal destek programının içeriği belirlenmektedir. Formda çocuğun merkeze geliş şekli, geliş nedeni, çocuğun eğitim durumu, ailenin ekonomik durumu, yaşadığı yer, arkadaş ilişkileri, fiziksel durumu, ruhsal durumu, madde kullanım durumu, istismar ve suça sürüklenme durumu, kişisel özellikleri, davranış sorunları ve ailevi özelliklerine ilişkin konular hakkında bilgi toplanmaktadır. Form sonrası ortaya çıkan ihtiyaç ve risklere göre çocuğa ve ailesine grup çalışmaları ve bireysel danışmanlık hizmeti verilmektedir.

Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, tüm çocukların sahip olduğu hakları ortaya koyan, çocukların özel olarak korunması gerektiğinden hareketle hazırlanan, ülkemiz tarafından 14 Eylül 1990 tarihinde imzalanan ve 4 Nisan 1995 tarihinde yürürlüğe giren uluslararası bir sözleşmedir.

Çocuk Hakları; tüm çocukların doğuştan sahip olduğu; eğitim, sağlık, yaşama, barınma; çocukları korunmaya yönelik hakların hepsini birden tanımlamakta kullanılan evrensel bir kavramdır. Irk, din, dil ayrımı yapmadan tüm çocuklar için geçerli olan hakları tanımlamaktadır.

Sözleşme dünyadaki çocukların gelişimlerini tam olarak sağlayabilecekleri mutlu, sağlıklı, güvenli bir yaşam sürmeleri konusunda gerekli olan düzenlemeler içermektedir. Sözleşmenin genel prensipleri dört temel başlık altında toplanmıştır.

• Ayrım gözetmeme (Haklar çocuklar arasında ayrım gözetmeksizin uygulanır.)
• Çocuğun yüksek yararı (Hükümetler, kurumlar, kuruluşlar ve bireyler, yani herkes alınması gereken kararlarda ve uygulamalarda çocuk için en iyi olanı düşünerek hareket etmelidir.)
• Yaşama, hayatta kalma ve gelişme hakkı (Çocukların yaşama hakkı vardır. Devletler/hükümetler çocuğun hayatta kalması ve sağlıklı gelişebilmesi için mümkün olan her türlü çabayı göstermekle yükümlüdür.)
•  Çocuğun katılım hakkı (Çocuğun kendini ilgilendiren konularda görüşlerini ifade etme hakkı vardır.)

Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin ilke ve hükümlerinin başta çocuklar ve yetişkinler olmak üzere toplumumuzun tüm kesimlerinde öğrenilerek uygulanabilirliğinin artırılabilmesi ve çocukları ilgilendiren her konuda katılımın sağlanabilmesi  amacıyla Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğünün sağladığı düzen ve uyum ile birlikte her ilde Çocuk Hakları İl Çocuk Komiteleri oluşturulmuştur.

İl Çocuk Hakları Komiteleri, 81 ilimizde çocuk katılımını sağlayan bir oluşumdur. Bu oluşum her geçen gün Türkiye’de “Çocuk Hakları Ailesini” genişletmektedir. Komitelere katılım bütünüyle gönüllülük esasına dayanmakta olup, komitede yer almak için çocuk olmak yeterlidir. Toplumun her kesiminden çocuklar (engelli, koruma ve bakım altında olan vb.) çocuk hakları komitesi üyesi olabilirler.

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı İl Müdürlüklerinde görev yapan “Çocuk Hakları Komitesi Yetişkin Koordinatörü” temsilcilere başvuruda bulunarak üye olunabilir.

Komitede yer alan çocuklar, öncelikle haklarını öğrenir. Komitede yer almak karar alma süreçlerinde çocuğun aktif rol almasına olanak sağlar. Kendilerini ifade etme becerisi ve hakları konusunda farkındalık kazanırlar. Komiteler aracılığı ile gerçekleştirilen faaliyetlerde çocuğun sosyal yönü, iletişim becerileri ve özgüveni gelişir.

Her yıl 20 Kasım Dünya Çocuk Hakları Günü’nde tüm illerden davet edilen Çocuk Hakları Komitesi il çocuk temsilcileri ile Ulusal Çocuk Forumları Ankara'da düzenlenmektedir. Forumlar kapsamında çocuk haklarına ilişkin güncel konular, çocukların sorunları, çözüm önerileri hakkında çocuk görüşlerinin TBMM’de Ulusal Çocuk Koordinatörlerimiz tarafından Sayın Bakanımızın da katılımı ile düzenlenen bir törenle sunulması, geleneksel bir uygulama olmuştur.

Ulusal Çocuk Forumları, 81 ilimizden, İl Çocuk Hakları Komitelerinden gelen 1 kız ve 1 erkek çocuk temsilcisinin katılımı ile gerçekleştirilmektedir. Forumlar çocuk katılımına, çocuk görüşüne önem vermenin ve çocuğa saygı kültürünün en güzel örneğidir. Ulusal Çocuk Forumlarında, iki yılda bir yapılan seçimlerle 9 kız, 9 erkek üye ve 2 Türkiye Çocuk Koordinatörü olmak üzere toplam 20 çocuktan oluşan Çocuk Danışma Kurulu’nun üyeleri seçilir.

Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü koordinatörlüğünde her ilde oluşturulan Çocuk Hakları İl Komiteleri arasında koordinasyonun sağlanabilmesi, ulusal ve uluslararası düzeyde yapılacak faaliyetlerin planlanabilmesi amacıyla komiteye üye çocuklar arasından bir temsilci grubu olarak “Çocuk Danışma Kurulu” oluşturulmaktadır.

2828 sayılı Kanunun Ek 1 inci maddesi kapsamında, haklarında korunma/bakım tedbiri kararı alınan ve korunma ve bakım altındayken reşit olan gençlerimiz, kamu kurum ve kuruluşlarında işe yerleştirilmekte veya özel sektörde çalışmaları halinde işverene prim teşviki ödenmektedir.

Bu haktan yararlanabilmek için

-Hakkında alınmış olan korunma/bakım tedbiri kararının reşit oluncaya kadar devam etmesi,

-Kendisinin de reşit oluncaya kadar kuruluş bakımı veya koruyucu aile hizmet modellerinin birisinden yararlanması,

-Korunma/bakım tedbiri kararı devam ederken kuruluş bakımı ve koruyucu aile hizmetinden yararlandığı sürenin toplamının fasılalı da olsa 2 yıldan az olmaması,

-Reşit olduktan veya korunma/bakım tedbiri kararı kalktıktan sonra 5 yıl içinde bu haktan yararlanmak üzere Bakanlığa başvurması gerekmektedir.

Çocuk evleri ve çocuk evleri siteleri korunma altında olan çocukların özel yaşam alanları olup özel hayatının gizliliği, mahremiyeti dikkate alınarak çocukların okulda, kreşte ya da diğer etkinliklerde bulundukları zamanlarda kuruluş idaresinin izni dahilinde ve belirleyeceği saatlerde ziyaretçi kabulü sağlanmaktadır.

Ancak çocuklara rol model olabilecek kişilerin ziyaret etmek istemesi halinde belirli bir program dahilinde bu kişiler, çocukların okul/meslek seçimleri, hayata hazırlanmaları, ileriki hayatlarında daha başarılı olmaları konularında bilinçlenmeleri için gönüllü çalışmalarda katkı sağlamaktadırlar.