Soru 6: Haklarının ihlâl edildiğini düşünen engelliler nerelere başvuruda bulunabilir? Hak ihlâlleri nasıl giderilebilir?

Engelliler, haklarının ihlâl edildiğini düşündükleri takdirde; hak ihlâlinin türüne, konusuna ve hak ihlâlini gerçekleştiren kişi, kurum ya da kuruluşlara karşı çeşitli yollara başvurabilirler. Bu ihlâller öncelikle ihlâli gerçekleştiren kişi ya da kurum, sonra da hukuk ve ceza yargılaması boyutu göz önünde bulundurularak değerlendirilmelidir.

 

Hak İhlâlini gerçekleştiren taraf kamu kurum veya kuruluşu ise öncelikle ilgili kuruma hak ihlâli sonucunu doğuran işlemin düzeltilmesi  için  yazılı  başvuru  yapılabilir.  Bunun  yanı  sıra dilekçe hakkı ile bilgi edinme hakkının kullanımı kapsamında ilgili    kurum    veya    kuruluşa    başvuruda    bulunulması, Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi (CİMER) aracılığıyla bilgi edinilmesi,   işlemin   düzeltilmesinin   istenmesi,   şikâyette bulunulması da mümkündür.

Bunlardan sonuç alınamaması halinde işlemin  niteliğine  göre ücretsiz olarak Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’na veya dostane çözüm yöntemi olan Kamu Denetçiliği Kurumu’na veya ilgili kurum veya kuruluşa karşı dava yoluna gidilmesi ya da başvuruda bulunulması mümkündür.

Hak ihlâlini gerçekleştiren tarafın gerçek kişi veya  kamu/ özel hukuk tüzel kişisi olması ve meydana gelen hak ihlâlinin suç  oluşturması  halinde,  engelli  birey  kolluk  kuvvetlerine başvurmak suretiyle veya doğrudan savcılık aracılığıyla suç duyurusunda bulunarak şikâyetçi olabilir. Suç duyurusunda bulunulmasının   ardından   kolluk   kuvvetleri,   savcılık   ve mahkemeler aracılığıyla hak ihlâli oluşturduğu düşünülen hususlar yargılama sürecine konu olur. Bu süreçte engelli bireyin engel türü göz önünde bulundurularak kendisine işaret dili tercümanı, müdafi görevlendirilmesi gibi destekler sağlanır.

Hak ihlalini gerçekleştiren tarafın gerçek kişi veya özel hukuk tüzel kişisi olması, fakat hak ihlâlinin suç oluşturmaması durumunda ise hukuk davası açılabilir. Bu durumda gerekli koşulların oluşması halinde engelli birey adli yardımdan faydalandırılabilir.     Yine     yargılama     sürecinde     ceza yargılamasındakine benzer önlemler alınarak engelli bireyin süreçlere tam katılımı sağlanır.

Engelli  birey,  uğranılan  hak  ihlâline  ilişkin  olarak  Anayasa Mahkemesi’nebireysel başvuru dadahil olmak üzereyukarıda yer alan iç hukuk yollarını tüketmiş ve herhangi bir sonuç alamamışsa; Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde güvence altına alınan haklar kapsamında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne veya Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme ile güvence altına alınan haklar kapsamında Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Komitesi’ne bireysel başvuruda bulunabilir.